Narodziny dziecka wiążą się dla młodych rodziców z szeregiem nowych, nieznanych im dotąd wyzwań. Jednym z nich jest pogodzenie opieki nad dzieckiem i wychowywania go z karierą zawodową, która dotąd nierzadko w przypadku matek napotykała na ograniczenia. Coraz częściej jednak ojcowie aktywnie uczestniczą w wychowaniu dzieci w pierwszym okresie ich życia, dzieląc opiekę nad nimi z ich matkami. Jakie uprawnienia przysługują młodym ojcom? Jak skorzystać z urlopów związanych z rodzicielstwem? Poniżej zamieszczamy krótki przewodnik.

Urlopy dla ojców

Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, pracownikowi-ojcu przysługują 3 urlopy związane z rodzicielstwem:

• urlop ojcowski (do 2 tygodni),
• urlop tacierzyński (do 6 tygodni),
• urlop rodzicielski (do 32 tygodni) oraz
• 2 dni opieki nad dzieckiem w ciągu roku.

Łączny wymiar urlopów dla ojców, nie licząc ostatniego ze wspomnianych uprawnień (przysługującego łącznie z drugim rodzicem i do 14 roku życia dziecka) to aż 40 tygodni. Co ważne, urlopy te przysługują nie tylko w związku z narodzinami, ale i przysposobieniem dziecka.

Urlop ojcowski

Zasady wykorzystywania urlopu ojcowskiego określono w art. 182(3) Kodeksu pracy. Jest to urlop całkowicie niezależny od urlopu macierzyńskiego, co oznacza, iż ojciec dziecka może z niego korzystać w tym samym czasie, w którym matka dziecka przebywa na „swoim” urlopie. Przysługuje on do ukończenia przez dziecko 2 lat, w wymiarze do 2 tygodni i może być wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w 2 częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień.

W okresie urlopu ojcowskiego stosunek pracy jest chroniony. Pamiętać jednak należy, iż ochrona przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę przysługuje jedynie w trakcie korzystania z urlopu ojcowskiego, a nie już od momentu złożenia wniosku o jego udzielenie.

Aby skorzystać z urlopu ojcowskiego, najpóźniej na 7 dni przed jego rozpoczęciem należy złożyć wniosek do pracodawcy zawierający:

1. imię i nazwisko pracownika;
2. wskazanie okresu, na który ma być udzielony urlop ojcowski albo jego część.
3. skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci) albo kopie tych dokumentów;
4. kopię prawomocnego postanowienia sądu o przysposobieniu dziecka, w przypadku gdy wniosek dotyczy udzielenia urlopu ojcowskiego albo jego części na dziecko przysposobione;
5. oświadczenie pracownika-ojca wychowującego dziecko, czy korzystał z urlopu ojcowskiego albo jego części;
6. kopię prawomocnej decyzji o odroczeniu obowiązku szkolnego, w przypadku gdy wniosek dotyczy dziecka, wobec którego podjęto taką decyzję.

Urlop tacierzyński

Urlop zwany potocznie „tacierzyńskim”, w przeciwieństwie od ojcowskiego, jest urlopem, którego okres zależy od okresy wykorzystanego przez matkę dziecka urlopu macierzyńskiego. W istocie jest to bowiem uprawnienie ojca do wykorzystania pozostałej części urlopu macierzyńskiego matki gdy ta postanowiła swój urlop skrócić i szybciej wrócić do pracy. Warunkiem jest tu wykorzystanie przez matkę co najmniej 14 tygodni z przysługujących jej 20, co oznacza, że maksymalny okres korzystania przez ojca z tego urlopu wyniesie 6 tygodni.

Aby ojciec dziecka mógł skorzystać z tego urlopu:

• po pierwsze, ojciec dziecka najpóźniej na 14 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z urlopu składa u swojego pracodawcy wniosek o jego udzielenie, zawierający imię i nazwisko pracownika, imię i nazwisko dziecka oraz datę jego urodzenia, oświadczenie pracownika o okresie urlopu macierzyńskiego wykorzystanego przez matkę dziecka i wskazanie okresu, na który ma być udzielony urlop pracownikowi-ojcu. Do wniosku dołącza się skrócony odpis aktu urodzenia dziecka oraz oświadczenie matki o zamiarze rezygnacji z pozostałej części urlopu macierzyńskiego,
• po drugie, matka dziecka składa pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z korzystania z części urlopu macierzyńskiego w terminie nie krótszym niż 7 dni przed przystąpieniem do pracy. We wniosku wskazuje się dzień powrotu do pracy. Należy do niego dołączyć kopię wniosku pracownika-ojca o udzielenie pozostałej części urlopu macierzyńskiego.

Urlop rodzicielski

Zasadniczo przysługuje on matce dziecka, która nie później niż 21 dni po porodzie, może złożyć pisemny wniosek o udzielenie jej tego urlopu bezpośrednio po urlopie macierzyńskim (może też taki wniosek złożyć w trakcie korzystania z urlopu macierzyńskiego – warunkiem jest złożenie go pracodawcy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu albo jego części). Możliwa jest jednak rezygnacja przez matkę dziecka z całości lub części tego urlopu na rzecz ojca lub dzielenie tego urlopu z ojcem. Mogą z niego korzystać oboje rodzice równocześnie – istotne jest, by łączny okres ich urlopów nie przekroczył maksymalnego okresu, który przy urodzeniu jednego dziecka wynosi 32 tygodnie.

Aby z możliwości przekazania całości lub części urlopu rodzicielskiego ojcu skorzystać:

• matka dziecka składa pracodawcy pisemny wniosek dotyczący rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości albo w części i powrotu do w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy;
• w tym samym czasie wniosek u swojego pracodawcy składa ojciec, wskazując imię i nazwisko oraz datę urodzenia dziecka, a także okres, na który ma być udzielony urlop rodzicielski. Do wniosku dołącza się kopię wniosku w sprawie rezygnacji z korzystania przez matkę z urlopu rodzicielskiego w całości albo w części i skrócony odpis aktu urodzenia dziecka.

Zasiłek macierzyński

Za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński na zasadach określonych w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.